گزارش دو گونه از سوسک‌های پوستخوار خانوادهScolytidae در چوب‎های وارداتی از کشور روسیه

سطح اندک جنگل‌های ایران و ضرورت حفظ و صیانت از آنها، امکان برداشت و تأمین چوب مورد نیاز صنایع مرتبط را در کشور فراهم نمی‌کند. بنابراین در حال‎حاضر برای تامین نیاز روزافزون به انواع چوب‌آلات، به دلایل مختلف ناگزیر از واردات آن هستیم. واردات چوب از کشور روسیه از طریق بنادر انزلی و آستارا در استان گیلان و بنادر نوشهر و امیرآباد در استان مازندران صورت می‌گیرد. یکی از مهمترین مباحث در بخش واردات، موضوع آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای می‌باشد. از‎این‌رو وضعیت آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای طی سال‌های 1386 تا 1388 به مدت سه سال، در قالب طرح تحقیقاتی در بنادر یاد‎شده مورد بررسی قرار‎گرفت. در این بررسی، تعدادی نمونه از سوسک‌های پوستخوار خانوادهScolytidae  از روی چوب‎های وارداتی از این بنادر جمع‎آوری شد. نمونه‌های مذکور برای شناسایی به دانشگاه علوم کشاورزی کشور سوئد ارسال‎شد که دو گونه از آنها توسط دکتر آکه لیندلو با نام‎هایPityogenes chalcographus (Linnaeus, 1761) و (Gyllenhal, 1813)Hylurgops palliatusشناسایی‎گردید. این دو گونه برای فون ایران جدید بوده و در موزه بندپایان ﻣﺆسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نگهداری‎ می‌شود. گونه Pityogenes chalcographus سوسک کوچکی است به طول 2 تا 3 میلیمتر که در آن قسمت سینه به رنگ سیاه و بالپوش‌ها به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز است. در انتهای هر بال‌پوش 3 عدد دندانه وجود دارد که این دندانه‌ها در حشرات نر بزرگتر از حشرات ماده است. میزبان ترجیحی این حشره گونه )H. Karst. (L. Picea abies می‌باشد، ولی به سایر گونه‌های سوزنی‌برگان نیز حمله می‌کند. حشرات کامل در فصل بهار زمانی که دما به بیش از 20-18 درجه سلسیوس می‌رسد، ظاهر می‌شوند. حشرات ماده پس از جفت‌گیری دالانی را در زیر پوست ایجاد کرده و به صورت متناوب در دو طرف آن تخم‌گذاری می‌کنند. پس از تفریخ تخم و رشد لاروها این دالان‌ها به شکل یک ستاره در‎می‌آید که در این حالت هر یک از دالان‌های لاروی که به طول حدود 3 سانتیمترمی‌باشند، در واقع یک بازو یا شعاع آن را تشکیل می‌دهد. این گونه بسته به شرایط آب و هوایی بین یک تا دو نسل در سال ایجاد می‌نماید (Jackson, 2011; Byers, 1993) . در گونه Hylurgops palliates نیز حشرات کامل سوسک‌هایی به طول 3/2 تا 5/3 میلیمتر هستند که سر و قسمت شکمی در آنها به رنگ سیاه و پیش‎گرده و بالپوش‌ها به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز است. در این گونه تخم‌ها به رنگ سفید، لاروها بدون پا و c شکل بوده و مانند شفیره‌ها سفید رنگ هستند. گونه‌های مختلف خانواده Pinaceae (Abies spp.، Cedrus spp.، Larix spp.، .Picea spp و Pinus spp.) توسط این سوسک مورد حمله قرارمی‌گیرند. دالان‌های تخم این گونه حدود 3 تا 5 سانتیمتر طول دارد و حشرات ماده تخم‌های خود را به صورت تصادفی در گروه‌های کوچک در این دالان‌ها می‌گذارند. این حشره محیط‌های سایه و مرطوب را برای تغذیه و تولید مثل ترجیح می‌دهد. زمستان‌گذرانی در این گونه به صورت حشره کامل در زیر پوست تنه درختان میزبان و یا در خاک می‌باشد. این گونه نیز یک تا دو نسل در سال دارد (Jackson, 2011). با توجه به این که این دو گونه از روی چوب‌های وارداتی به بنادر فوق‌الذکر جمع‌آوری شده‌اند و استقرار آنها روی سوزنی‌برگان کشور گزارش نشده است و طبق اظهار‎نظر دکتر لیندلو این گونه‌ها قبلاً از ایران گزارش نشده‌اند، لازم است سازمان‌های اجرایی ذیربط اقدامات و تمهیدات لازم برای اعمال قوانین قرنطینه و ضدعفونی مناسب چوب‌های وارداتی را به‌عمل آورند. همچنین به موازات آن ﻣﺆسسات و مراکز تحقیقاتی در خصوص امکان استقرار آنها روی سوزنی‌برگان کشور را در دستور کار خود قرار‎دهند.